"Toevallige politiek"
Sarah Jones Nelson
​
Adviseur van het Vaticaan
Pauselijke Universiteit van Lateranen
Vaticaanstad
Herzien 8 oktober 2021
In de natuurkunde en metafysica bagatelliseerde Aristoteles toevallige gebeurtenissen. Studenten vertellen dat een onvoorspelbare kosmos willekeurig ronddraait, zou een politiek filosoof op de Academie in enorme problemen kunnen brengen. Dus ontwierp hij een theorie van ongevallen om de oorzaken van onbepaalde of niet-essentiële eigenschappen te verklaren in zaken als een universum dat voor eeuwig in volmaakte concentrische cirkels beweegt.
​
Plato zou zijn briljante leerling en toekomstige leermeester naar Alexander de Grote bevorderen, maar de Algemene Vergadering annuleerde hem toch op beschuldiging van goddeloosheid. Hij ontsnapte met zijn leven, een ballingschap op Euboea, nauwelijks ontsnappend aan het lot van Socrates. Nu, net als toen, roept de kwestie van toevallige oorzaken een gepassioneerd debat op.
​
In het oude Griekenland valt een opkomende annulatiecultuur samen met de uitvinding van de theoretische wetenschap. Wat de politiek du jour ook moge zijn, mensen zijn geëvolueerd in groepen die kiezen voor een normatieve geloofscultuur, wetenschappelijk of niet.
​
Ongeveer twee millennia nadat de Atheners Aristoteles hadden verbannen, formaliseerde Galileo de wiskundige fysica, een schokkende nieuwe experimentele wetenschap met toetsbare gevolgen. Zijn inquisiteurs annuleerden hem op beschuldiging van ketterij die was ingebracht door hetzelfde groepsdenken dat Giordano Bruno in 1600 naar de brandstapel in Rome stuurde - deels omdat hij het idee van een multiversum onderwees dat tegenwoordig in de snaartheorie wordt geaccepteerd. Geen van deze oorspronkelijke denkers past in een cultuur van wetenschappelijke normen.
​
Ook Isaac Newton niet. Gedurende 20 jaar aan het Trinity College, Cambridge, censureerde hij zelf zijn bewijs van zwaartekracht, geformuleerd tijdens de lockdown van de pest in Woolsthorpe in 1665 en 1667. Hij wist dat de critici zijn weerlegging van de cartesiaanse metafysica zouden vernietigen. Toen hij publiceerde, kreeg hij te maken met beschuldigingen van occultisme die hem tot het punt van instorting annuleerden.
Zijn collega's zetten hem snel weer aan het werk in het parlement en werkten samen met John Locke aan de constitutionele crisis van 1687. Samen bedachten ze een toevallig concept van axiomatische rechten op leven, vrijheid en eigendom. Thomas Jefferson, als Brits onderdaan, parafraseerde al snel hun ideeën in de Onafhankelijkheidsverklaring.
​
Nu heeft een pandemie de fundamenten van de moderne democratie doen wankelen die deze denkers hebben helpen vormen. De burgerlijke vrijheid om vrij te associëren brengt het recht op leven in gevaar. Nieuwe regels dicteren kleding en gedrag uit het Covid-tijdperk. De virtuele werkplek is te observeren en volledig te bewaken.
​
Gezondheidssecretaris Matt Hancock adviseert de regering om haar juridische toolkit voor dubbele crises in de wetenschap en economie van voorspelling en analyse uit te breiden. Hij echoot stemmen uit de wiskundige fysica die pleiten voor betere rekenhulpmiddelen om de verificatiecrisis in de kwantum- en klassieke theorie op te lossen.
​
Freeman Dyson en fenomonologie
​
De natuurkundige Freeman Dyson was al 30 jaar mijn mentor en vriend. Zijn bijdrage aan de kwantumveldentheorie getuigt van een traditie van wereldveranderende wetenschap van alumnae van Trinity College. Niemand durfde hem af te zeggen, maar hij nam zijn deel van het publieke misbruik voor zijn rol in het geallieerde besluit om Dresden tijdens de Tweede Wereldoorlog te bombarderen.
​
Professor Dyson sprak ooit tijdens mijn faculteitsseminar over de kwetsbaarheid van natuurlijke en culturele selectie. Samen stelden we open vragen in de politieke fenomenologie. Is natuurlijke selectie een functie van individuen of groepen die samenwerking op elke schaal belonen? Begunstigt evolutie in de regel gedrag dat voordelig is voor groepen?
​
Een democratie overleeft een crisis vanwege duurzaam gedeelde belangen die robuuste waarden zoals eerlijkheid en loyaliteit normaliseren. In de politiek is het criterium van robuustheid een lange levensduur; kwetsbaarheid is kwetsbaarheid voor crises. Twee principes van een lang leven zijn flexibiliteit en het vaststellen van duidelijke, vaste normen ondersteund door sancties. Een derde element betreft oorspronkelijke denkers die het politieke lichaam terugbrengen tot grondbeginselen.
​
Democratie kiest in principe voor tolerantie zonder publiek misbruik of censuur. Selectie door annulering tast democratische principes aan. Het censureert ouderwetse ideeën en mensen die buiten de schijnwerpers worden gehouden. Het kan de beste geesten van het land verbrijzelen. Denk aan Alan Turing. Zijn uitvinding van de eerste computer, in Bletchley Park, inspireert niettemin vooruitgang in computationele wiskunde die een integraal onderdeel is van de voorspellende toolkit van de gezondheidssecretaris.
​
Culturele selectie kan politiek gezond zijn, onbaatzuchtig genuanceerd of zo vijandig als een dichtgeslagen seminardeur over het toeval op de Planck-schaal. De dynamiek van de selectie hangt allemaal af van de smaak en bedoelingen van de groepen die de selectie uitvoeren.
​
Groepsdenken overwinnen
​
Al het gedrag is gemotiveerd. Je krijgt groepsdenken wanneer niet-onderzochte overtuigingen egoïstisch of onsamenhangend gedrag motiveren dat bedoeld is om de schijn van correctheid te redden. Het overwinnen ervan vereist moed, onafhankelijkheid en vastberadenheid.
​
Neem het voorbeeld van de slavernij in Groot-Brittannië. Het parlement nam de ouderwetse Slave Trade Act van 1807 aan, grotendeels dankzij William Wilberforce, een onafhankelijk parlementslid en meedogenloze abolitionist. Wat kon het hem schelen wat de samenleving dacht?
​
Evenzo vereist adaptief beleid in een crisis een gezonde onverschilligheid voor de publieke opinie. Het is geen toeval dat Britten empirisme en empirische instrumenten van toetsbare wetenschap en strenge sociale rechtvaardigheid hebben uitgevonden.
​
Tot die erfenis moet Groot-Brittannië zich nu wenden. Ja, de staatsschuld heeft de £ 2 biljoen overschreden. Ja, er zijn fouten gemaakt in de Covid-wetenschap. Te velen hebben te veel gerouwd om de dood. Verschillen in kleur- en klasseoverdracht blijven zeer onrechtvaardig. Maar de publieke opinie kan het verleden hier niet veranderen of oplossingen smeden.
​
Zonder empirisme zou geen van deze problemen een draaiboek voor de toekomst suggereren.
​
In de voorhoede van de inspanningen om uit deze crisis te komen, is een onverschrokken vaccingroep onder leiding van professor Dame Sarah Gilbert van de universiteit van Oxford. Haar groep werkt samen met de overheid als een team dat op zoek is naar genezing. Bij coöperatieve wetenschap en politiek gaat het in dit geval om toeval en onzekerheid op onbekend terrein.
​
Reden te meer voor hardnekkige Britse vastberadenheid. Wat is een betere manier om je voor te bereiden op onafhankelijkheid van Europa?
​
​